Jak rozpoznać NARCYSTYCZNĄ KOBIETĘ

Narcystyczne kobiety: Jak je rozpoznać i zrozumieć?

Choć narcyzm kojarzy się najczęściej z mężczyznami, coraz więcej badań i doświadczeń klinicznych pokazuje, że kobiety również mogą przejawiać narcystyczne cechy – jednak w nieco inny, często bardziej subtelny sposób. W tym artykule przyglądamy się narcystycznym kobietom przez pryzmat nauki i psychoterapii. Czy różnią się one od narcystycznych mężczyzn? Jakie są źródła ich zachowań? Jak rozpoznać, że mamy z nimi do czynienia?

Mężczyźni i kobiety a różnice w narcyzmie

Na podstawie metaanalizy 355 badań (Grijalva et al., 2015), obejmujących ponad 470 000 uczestników, stwierdzono, że mężczyźni generalnie wykazują wyższy poziom narcyzmu niż kobiety, szczególnie w zakresie tzw. narcyzmu wielkościowego. Oznacza to m.in. przesadne poczucie wyjątkowości, potrzebę dominacji i wiarę w bycie kimś lepszym od innych.

Kobiety z kolei częściej wykazują cechy tzw. narcyzmu wrażliwego (vulnerable narcissism). Jest to forma narcyzmu mniej oczywista, a przez to trudniejsza do rozpoznania. Nie manifestuje się głośno, ale potrafi być bardzo destrukcyjna – dla otoczenia i dla samej osoby.

Jak objawia się narcyzm wrażliwy u kobiet?

Narcyzm wrażliwy to przede wszystkim silna wrażliwość na ocenę i krytykę. Kobieta o takich cechach może reagować gwałtownie na łagodne sugestie, zamykać się emocjonalnie, stosować bierną agresję (np. tzw. ciche dni) czy manipulować emocjami partnera. U podstaw takiego zachowania leży głęboki wstyd oraz nieuświadomione przekonanie o własnej wadliwości.

W relacjach kobieta narcystyczna może stosować tzw. kontrolę relacyjną, czyli wpływać na emocje i decyzje innych osób przez szantaż emocjonalny („gdybyś mnie kochał, zrobiłbyś…”), tworzenie napięcia (uwodzenie i chłód naprzemiennie) czy testowanie partnera przez zazdrość, obrażanie się i manipulacyjne wycofanie.

W praktyce wiele z tych zachowań nie wynika z wyrachowania. Są to raczej automatyczne mechanizmy obronne, które mają chronić osobę przed dotknięciem jej własnej kruchości i poczucia niewystarczalności.

Depresja i perfekcjonizm jako maski

Badania pokazują również, że kobiety z cechami wrażliwego narcyzmu często zmagają się z depresją i nieadaptacyjnym perfekcjonizmem. Próbują zasłużyć na miłość i akceptację przez bycie idealną, odnoszenie sukcesów, bycie „najlepszą”. To z kolei prowadzi do przewlekłego stresu emocjonalnego, napięcia i finalnie — wyczerpania psychicznego oraz objawów depresyjnych.

Perfekcjonizm staje się tu tarczą ochronną: „Jeśli będę idealna, nikt mnie nie skrzywdzi”. Ale ta strategia działa odwrotnie – pogłębia poczucie bycia niewystarczającą i prowadzi do samokrytyki oraz zmęczenia życiem.

Skąd bierze się narcystyczna osobowość u kobiet?

Z perspektywy terapii schematów (Young, Klosko, Weishaar), narcystyczne mechanizmy obronne powstają w odpowiedzi na niezaspokojone potrzeby emocjonalne w dzieciństwie. Kobieta, która nie zaznała bezwarunkowej miłości, empatycznego zrozumienia, stabilnych granic czy przestrzeni na wyrażanie swoich emocji, może wykształcić schematy takie jak:

• Schemat wadliwości – przekonanie, że „jest ze mną coś nie tak”,

• Schemat deprywacji emocjonalnej – poczucie, że nikt nigdy mnie naprawdę nie zrozumie,

• Schemat roszczeniowości – potrzeba wyjątkowego traktowania,

• Schemat wysokich wymagań – perfekcjonizm jako strategia przetrwania.

Te schematy aktywują tzw. tryby, czyli stany emocjonalne i poznawcze, które wpływają na zachowanie: od zranionego dziecka, przez wielkościowe dziecko, aż po surowego wewnętrznego krytyka (tzw. tryb karzącego rodzica).

W rezultacie kobieta może wydawać się wyniosła lub chłodna, podczas gdy w rzeczywistości nie potrafi znieść własnego wstydu, lęku przed odrzuceniem i braku wartości.

Dlaczego tak trudno rozpoznać narcystyczną kobietę?

Narcyzm kobiecy często jest dobrze maskowany przez społecznie akceptowalne cechy – empatię, troskę, relacyjność. W efekcie, wiele osób może nie rozpoznać go na pierwszy rzut oka. Osoba taka może wydawać się ciepła i opiekuńcza, dopóki nie dojdzie do sytuacji wywołującej konflikt, odrzucenie lub utratę kontroli. Wtedy pojawia się cała paleta obronnych strategii: ciche dni, manipulacja, uwodzenie, chłód, perfekcjonizm, pasywna agresja.

Podsumowanie

Narcystyczna kobieta nie zawsze wygląda jak stereotypowy „narcyz”. Może być cicha, perfekcyjna, wrażliwa i jednocześnie głęboko raniąca w relacjach. Jej zachowanie nie wynika z chęci krzywdzenia innych, ale z nieuświadomionych prób radzenia sobie z bolesnym doświadczeniem własnej niewystarczalności i emocjonalnej deprywacji.

Zrozumienie tych mechanizmów nie oznacza przyzwolenia na przemoc psychiczną, ale pomaga lepiej chronić siebie i stawiać zdrowe granice. Jednocześnie pozwala dostrzec, że te osoby potrzebują często głębokiej i długoterminowej terapii, by nauczyć się funkcjonować inaczej – bez ranienia siebie i innych.

Obejrzyj więcej tutaj: